Autisme in de keuken

Geschreven door Jim

16 maart 2021
(laatst bijgewerkt op 14 augustus 2025)

0

Prikkels

Autisme is overal. In haast elke handeling komt er wel iets van naar voren. Koken is één voorbeeld. Omdat ik dit met veel plezier doe, wil ik dit graag met jullie delen. Echter, óók ik sta ik niet altíjd met een brede glimlach in de keuken. Tijdens het koken gebeurt er namelijk veel, vaak ook nog tegelijk én met een zekere tijdsdruk. Bovendien gaat er altijd wel iets anders dan gepland, en moet ik acuut schakelen. Dit geeft soms even stress, maar is óók weer een uitstekende situatie om jezelf op de proef te stellen en oplossingen te vinden! Om het koken zo leuk en overzichtelijk mogelijk te houden geef ik graag een aantal tips.

Passie voor koken en eten

De liefde voor koken en eten is mij met de paplepel ingegoten. Mijn moeder kookte – en kookt nog steeds – vaak vanuit allerlei werelddelen. Deze gewoonte heb ik toentertijd meegenomen naar het op-kamers-wonen. Ik kan mijn creativiteit erin kwijt, het is een vrijetijdsbesteding, en bovendien houd ik er nog iets lekkers aan over. Ik geniet ervan om vers gesnipperde ui rustig te fruiten in een laagje olijfolie, en er vervolgens een geweldige tomatensaus mee te maken. Ik duik in mijn lade met specerijen om te improviseren hoeveel paprikapoeder, oregano, komijn, en andere smaakmakers er in de saus gaan. Tegelijkertijd buig ik me over andere onderdelen van de maaltijd. Maar dan komt de “autistische” kant van het verhaal; hoe houd ik hier het overzicht in?

Concrete voorbeelden van uitdagingen

Maak bijvoorbeeld spaghetti meatballs met sperziebonen. De “meatballs” zijn in dit geval aangemaakte gehaktballen, met daarbij tomatensaus. De spaghetti moet gekookt én doorgeroerd worden, en de gehaktballen moeten worden gerold en gebakken in een koekenpan. In deze pan moet ook een tomatensaus gemaakt worden; deze mag niet aanbakken. Al in details verzuipende realiseer je je dat je ook nog groente wilt koken. In een rampscenario kookt de spaghetti over terwijl je de gehaktballen bakt, en terwijl je de pan met spaghetti aan het redden bent bakken de gehaktballen aan. Als dan eindelijk de pasta en de gehaktballen klaar zijn blijk je nog niet aan de groente te zijn toegekomen. En… Je wilt nog tomatensaus maken, maar waar ligt nu toch de schaar om het pak puree me open te knippen? Allemaal acute veranderingen; paniek! Of… niet.

Voorbeelden van oplossingen

Alles is overzicht; overzicht is alles. Voordat je aan de slag gaat is het belangrijk om overzicht te scheppen. Lees het recept ten minste twee keer door, en schrijf het eventueel in eigen woorden puntsgewijs en chronologisch op. Maak het aanrecht vrij om te koken, en maak het schoon. Verzamel alle ingrediënten en het kookgerei. Sta dan stil bij de planning; hoe lang duurt elke stap, en in welke handelingen zit de meeste rek? Gehaktballen in saus kun je best iets langer dan gepland op een laag pitje zetten; met sperziebonen en spaghetti gaat dit lastiger omdat je deze dan “overkookt”. De laatste twee zijn daardoor het meest beperkend, dus deze stappen kun je het beste pas doen als het maken van de gehaktballen in tomatensaus onder controle is. Zo verklein je de kans dat je veel tegelijkertijd moet doen. Schat in wanneer je verwacht een volgende taak uit te moeten voeren, en zet mits nodig voor bepaalde stappen een kookwekker om je hoofd op iets anders te kunnen richten. Begin dán pas met het daadwerkelijke koken.

Mocht je het overzicht in de keuken al redelijk onder de knie hebben, dan is het natuurlijk erg leuk om te improviseren met kruiden en smaakmakers die je lekker vindt. De gehaktballen kun je redelijk “basic” aanmaken met wat ei en een vochtige boterham (of paneermeel), maar je kunt er ook nog geraspte kaas door heen doen, wat paprikapoeder, peper, of verse tuinkruiden zoals oregano en peterselie. Een combinatie van de laatste twee is dan weer wat te veel van het goede, dat is ook goed om te weten. Aangezien ik hier nog lang over door zou kunnen gaan, laat ik het vanaf hier aan jou over.

Voor meer concrete details en instructies plaats ik eens in de vier weken op de donderdag een “Aut Cuisine” op “Autismevriendelijk Nederland”; een overzichtelijk recept in stappen met plaatjes. Leg de lat niet meteen hoog. Ten slotte is het belangrijk om tot tien te tellen op het moment dat je dreigt te “ontploffen” bij overprikkeling.

Puntsgewijs

• Lees het recept ten minste twee keer door
• Vat het recept samen in eigen woorden, eventueel puntsgewijs
• Ruim het aanrecht op, en maak het schoon
• Verzamel alle ingrediënten èn het kookgerei
• Bepaal welke stappen van het recept beperkend zijn in termen van tijd, en waar juist enige rek in zit
• Begin met koken
• Gebruik een wekker om zo min mogelijk tegelijkertijd te hoeven doen
• Voorkom dat je “ontploft”, en tel tot tien bij overprikkeling.