Autisme als extreem kinderlijk egocentrisme

In het artikel Beyond Theory of Mind schrijft de Britse cognitieve psycholoog Uta Frith dat de theorie van autisme als geestesblindheid niet voldoet als een verklarende theorie. Het verklaart niet alle kenmerken van autisme en het verklaart niet alle mensen met autisme. Geestesblindheid verklaart alleen sociale beperkingen in autisme, niet de niet-sociale kenmerken, zoals beperkte interesses, hang naar voorspelbaarheid, buitengewone vaardigheden en interesses in (delen van) objecten. Ook hebben vervolgstudies aangetoond dat hogerfunctionernede mensen met autisme wel consistent in staat zijn om testtaken succesvol te voltooien.

Baron-Cohen past zijn theorie voortdurend aan naar aanleiding van de kritiek die hij ontvangt. Eerst noemt hij zijn theorie ’theory of mind’, maar dan krijgt hij het commentaar dat het niet echt om een ’theorie’ gaat, en noemt hij zijn theorie ‘geestesblindheid’. Daarna krijgt hij het commentaar dat het vooral een negatieve theorie is, en breidt hij zijn theorie uit naar de ‘extreem mannelijk brein’ theorie, die hij na nieuwe kritiek weer omdoopt tot de ‘empathiseren-systematiseren theorie’.

Hoewel de theorie van autisme als geestesblindheid de meeste geciteerde theorie van autisme is, is dat niet perse positief. De theorie lijkt vooral geciteerd te worden omdat hij populair is, niet perse omdat hij onderschreven wordt. Juist het tegenovergestelde lijkt het geval te zijn. De theorie lijkt, in elk geval door theoretici, vooral geciteerd te worden als de theorie waar zij zich met hun eigen theorie tegen afzetten.

Verschillende autistische auteurs laten in hun werk merken dat zij (indirect) de geestesblindheid theorie van Baron-Cohen onderschrijven. Zo schrijft Rudy Simone in het boek Aspergirls dat ze voor een jongen zat die ze leuk vond en achterom keek, “Ik herinner me dat ik dacht dat het niemand op zou vallen, maar natuurlijk deed het dat wel, hoe kon het ook anders? Ik zat vooraan. Maar ik had geen theorie van geestesgesteldheid – als ik mezelf niet kon zien, hoe konden anderen mij dan zien? Ik geloofde ook dat, als ik van hem hield, hij automatisch ook van mij moest houden.”

In een Wrong Planet discussie vatten sommige deelnemers de theorie als volgt op, “Neurotypische mensen leren de kunst van sociale wederkerigheid in gesprekken op vrij vroege leeftijd. Het is een vaag en mysterieus soort begrip tussen individuen over wat sociaal wenselijk. Autitische mensen kunnen dit ook leren, maar het kost hen langer. Hun ontwikkeling op het gebied van zelfreflectie loopt echter ook langer door, terwijl de neurotypische ontwikkeling veel eerder lijkt te stopppen.” Anderen zijn het daar niet mee eens, “Ik denk dat ‘geestesblindheid’ een beetje verkeerd begrepen wordt. Omdat ons brein anders werkt dan die van niet-autisten vinden wij het moeilijk om anderen te begrijpen, evenals zij het moeilijk vinden om ons te begrijpen. Als er meer autisten waren en minder niet-autisten, zouden we niet-autisten geestesblind kunnen noemen, omdat ze ons niet begrijpen.”