Aanraking in behandeling Westerse behandelaren zijn over het algemeen genomen zeer voorzichtig met affectieve aanraking van patiënten, afgezien van de vraag of de patiënt autisme heeft. Er is echter weinig bewijs voor negatieve effecten van aanraking, zolang behandelaren de professionele richtlijnen maar in acht nemen. Belang Westerse behandelaren zijn over het algemeen genomen zeer voorzichtig met affectieve aanraking van patiënten, afgezien van de vraag of de patiënt autisme heeft. Er is echter weinig bewijs voor vooronderstelde negatieve effecten van aanraking, zolang behandelaren de professionele richtlijnen maar in acht nemen. Issues met aanraking lijken meer te liggen bij taboes onder behandelaren zelf. Niet aanraken is veel makkelijker en voelt veilig voor hen, terwijl er ruim bewijs is voor de positieve effecten van affectieve aanraking. Hoe vaak komt het voor? Artboard 19 90% van de psychologen raakt hun patiënten zelden of nooit aan tijdens de sessie; mannelijke psychologen doen dit (niet aanraken) vaker dan vrouwelijke psychologen Artboard 19 70% van de psychodynamische therapeuten meent dat affectieve aanraking zelden of nooit helpend is voor patiënten Artboard 19 60% van de therapeuten is bang dat affectieve aanrakingen verkeerd begrepen worden door hun patïent, mannelijke therapeuten iets vaker dan vrouwelijke Artboard 19 40% van de behandelaren heeft nooit enige training of supervisie gehad in het gebruik van aanraking in de behandeling en heeft geen duidelijk idee over het nut ervan Artboard 19 40% van de aanrakende behandelaren heeft niet de gewoonte om de patiënt toestemming te vragen voor aanraking Artboard 19 50% van de aanrakende behandelaren geeft geen uitleg aan patiënten wanneer ze hen aanraken Artboard 19 35% van de aanrakende psychologen maakt regelmatig gebruik van troostende aanraking Artboard 19 5% van de aanrakende psychologen maakt regelmatig gebruik van aardende aanraking Artboard 19 95% van de patienten ervaart affectieve aanraking door hun behandelaar als positief, vrouwen vaker dan mannen Artboard 19 70% van de patiënten met een geschiedenis van misbruik of verwaarlozing geeft aan dat werken met aanraking hen helpt in het stellen van grenzen en uiten van behoeften Artboard 19 75% van de vrouwelijke en 50% van de mannelijke patiënten ervaart door aanraking dat de therapeut echt om hem of haar geeft Artboard 19 23% van de vrouwelijke en 11% van de mannelijke patiënten voelt zich gesterkt, getroost of gerustgesteld door aanraking Voordelen van het ontvangen van affectieve aanraking Positieve emoties Affectieve aanraking ontvangen door een behandelaar wekt positieve emoties op, met name wanneer patiënt en behandelaar vrouwelijk zijn of wanneer patiënt en behandelaar van het tegenovergestelde geslacht zijn; het minst wanneer zowel behandelaar als patiënt man zijn Prosociale signalering Affectieve aanraking ontvangen geeft niet alleen een positief gevoel, maar produceert ook automatische bepaalde positieve sociale signalen, zoals de glimlach en de wenkbrauwwimpel Zelfonthulling Affectieve aanraking ontvangen bevordert het geven van informatie over jezelf; patiënten onthullen meer informatie over zichzelf aan een behandelaar wanneer hun behandelaar hen tijdens het intakegesprek meerdere keren kort op de voorarm en hand aanraakt Nabijheid Affectieve aanraking ontvangen communiceert de boodschap dat de behandelaar de patiënt nabij staat; patiënten beoordelen therapeutische relaties als intiemer wanneer ze aangeraakt worden dan wanneer ze niet aangeraakt worden Sociale insluiting Affectieve aanraking ontvangen communiceert dat je ‘erbij hoort’ en activeert bij patiënten eerdere herinneringen aan ‘erbij horen’ Veiligheid en vertrouwen Affectieve aanraking ontvangen bevordert bij patiënten een gevoel van veiligheid en vertrouwen in de informatie afkomstig van de behandelaar Ontspanning Affectieve aanraking ontvangen vermindert negatieve stressreacties bij patiënten, met name wanneer de band met de behandelaar goed is Emotieregulatie Affectieve aanraking ontvangen bevordert de hartslagvariabiliteit, waarmee het vermogen om emoties effectief te reguleren toeneemt Naleving Affectieve aanraking ontvangen bevordert naleving; patiënten volgen de instructies van behandelaren vaker op wanneer de behandelaar de patiënt kort op de voorarm aanraakt bij het geven van de instructie, maar alleen wanneer de instructie of het verzoek niet te veeleisend is Uitdagingen aangaan Affectieve aanraking ontvangen bevordert bij patiënten de overtuiging dat er steun voor hen beschikbaar is, waardoor zelfstandig handelen (bijv. in de praktijk oefenen) en het durven aangaan van mogelijk stressvolle gebeurtenissen (bijv. exposure oefeningen) bevorderd worden Ervaringen van autistische volwassenen “Laatst ging ik helemaal stuk tijdens een sessie. Ik geloof dat ik wel tien minuten alleen maar heb zitten huilen. En mijn therapeut – die ik verder prima vond – zat daar maar bewegingsloos tegenover me te zitten. Ik heb me niet vaak zo alleen gevoeld.” “Ik heb er een hekel aan om aangeraakt te worden. Ik zou een therapeut me nooit fysiek aan laten raken.” “Fysiek contact gaf mij altijd een erg ongemakkelijk gevoel. Ik deinsde terug wanneer ik aangeraakt werd, waardoor meisjes met wie ik uitging zich beledigd voelden of het gevoel kregen dat ik ze niet mocht. Om me gemakkelijker te voelen bij aanrakingen, ben ik naar een therapeut geweest die me hierbij geholpen heeft.” “Aangeraakt worden is okay voor mij, zolang ze [behandelaren] maar mijn toestemming hebben. Als ze het eerst vragen, geef ik meestal wel toestemming, omdat ik het waardeer dat ze mijn grenzen respecteren, hoewel ik soms ook weiger. Ik probeer dan kort uit te leggen waarom. ” “De aanraking was onverwacht. Ik schrok er van. ” “Ik haat het over het algemeen om aangeraakt te worden. Het maakt me angstig en kan voor een paniekaanval zorgen, zoals laatst bij de tandarts. Alleen mijn ouders en mijn therapeut mogen mij aanraken, maar alleen wanneer ik het wil. Soms vraag ik mijn therapeut aan het einde van de sessie om een knuffel, omdat het me helpt om weer rustig te worden.” Ervaringen van behandelaren “Ik weet nooit wanneer ik een patiënt wel of niet aan moet raken, zeker bij patiënten met autisme. Waar aanraken, op welke manier, hoe lang? Daarom is het makkelijker om niet aan te raken. ” “Er heerst een soort taboe op aanraking en daarom ben ik er voorzichtig mee. Cliënten met autisme kunnen zich er ook erg onprettig bij voelen, wat nog meer reden is om het niet te doen.” “Eerder baseerde ik mijn oordeel vooral op de vraag waar ik me zelf comfortabel bij zou voelen. Maar bij cliënten met autisme werkt die benadering niet goed, kwam ik al snel achter. Ik ben nu meer gewend om cliënten te vragen naar hun voorkeur of behoefte, zowel bij aanraking als bij andere onderwerpen. Veel dingen die ingewikkeld lijken, worden een stuk minder complex als je er gewoon over praat met je cliënt. ” “Wanneer je patiënten nooit aanraakt hoef je niet bang te zijn dat ze zich ongemakkelijk voelen door je aanraking. Ik praat met hen, maar niet meer dan dat. Ik denkt dat dit mij een veilig gevoelig geeft. ” “Ons beroep is verbaal. We praten met patiënten. Het is ook niet nodig om ze aan te raken om affectie over te brengen.” “In de handboeken die ik gebruik worden geen richtlijnen gegeven voor het gebruik van aanraking, omdat het geen onderdeel vormt van de behandelmethode. En omdat wij protocollair werken volg ik het handboek en doe ik het dus ook niet. ” Betekenis voor autismevriendelijk Nederland In autismevriendelijk Nederland wordt het aanraken van patiënten met autisme niet uitsluitend benaderd als een technische handeling, maar als een ingreep waarvoor toestemming gevraagd dient te worden. Er is niet alleen aandacht voor het voorkomen van negatieve effecten door ongepaste of onaangename aanrakingen, maar ook voor het bevorderen van positieve effecten door therapeutische aanrakingen. Behandelaren vragen patiënten met autisme naar hun voorkeuren en gevoeligheden met betrekking tot aanraking, verkrijgen hun toestemming voordat ze hen aanraken, leggen uit wat de reden van de aanraking is en onderzoeken of de aanraking verdraagbaar en/of helpend is geweeest voor de patiënt.