Schipperen tussen nieuwsgierigheid en voorspelbaarheid

Geschreven door Nathalie

9 november 2021
(laatst bijgewerkt op 14 augustus 2025)

0

Diversiteit binnen autisme

Dilemma

Structuur: ik heb er een haat-liefde verhouding mee. Van een gebrek aan structuur word ik gestrest, omdat het ontbreken van regelmaat me stuurloos maakt. Structuur geeft me overzicht en een sense of control. Het zorgt ervoor dat de beperkte hoeveelheid energie die ik dagelijks te besteden heb zo efficiënt mogelijk wordt verdeeld. De voorspelbaarheid van op vaste tijden terugkerende activiteiten voorkomt dat mijn energie opgaat aan steeds opnieuw bedenken wat er nodig is zonder toe te komen aan de uitvoering ervan. Tegelijk kan ik structuur benauwend vinden, omdat het voelt alsof alles dichtgetimmerd is en er geen ruimte meer is voor spontaniteit.

Ik vind het prettig om op intuïtie te werken. Ik wil kunnen doen wat op een specifiek moment passend voelt, in plaats van iets wat ik op de weekplanner heb geschreven toen ik nog niet wist hoe ik me op dat specifieke moment zou voelen. Wat op de planner staat moet gebeuren, vindt mijn brein. Het geeft me stress wanneer het me niet lukt om een geplande activiteit uit te voeren, bijvoorbeeld omdat ik te moe ben of mijn hoofd te vol is. Ik moet het dan op een ander tijdstip inhalen. Als een Zwaard van Damocles blijft het boven mijn hoofd hangen tot ik het kan afvinken. Over een activiteit die niet op de planner staat, hoef ik me niet rot te voelen als ik er niet aan toe kom. Maar het is de vraag of het op enig moment spontaan in me zou opkomen om het te doen. Ik kan veel tijd verspillen doordat ik niet kan bedenken wat ik zou kunnen doen, terwijl er altijd genoeg te doen is. En wat als ik iets belangrijks vergeet doordat er zoveel andere dingen zijn die mijn aandacht opeisen? Voel je mijn dilemma?

Noodzaak

In sollicitatiebrieven schrijf ik dat ik goed ben in het aanbrengen en bewaken van structuur. Dat ik er goed in ben, is ontstaan uit pure noodzaak. Want om mezelf te handhaven in een setting die nieuw voor me is, moet ik nauwkeurig in kaart brengen wie ik om me heen heb, wat er van me wordt verwacht, hoeveel tijd dat kost, welke middelen ik tot mijn beschikking heb en waar of bij wie ik daarvoor terecht kan. Vervolgens ga ik met deze informatie puzzelen om alle activiteiten in een logische volgorde te zetten, waarbij ik terugkerende taken steeds op dezelfde tijd en op dezelfde manier laat plaatsvinden. De regelmaat zorgt ervoor dat er energie overblijft om te investeren in bijvoorbeeld het contact met collega’s.

Moeizaam

Het verlies van mijn vorige baan en de voortdurende veranderingen als gevolg van het coronabeleid hebben mij veel onrust gebracht. Het in korte tijd steeds opnieuw moeten aanpassen van mijn structuur gaf me meer stress dan het noodgedwongen helemaal los te laten. Wennen aan een nieuwe structuur kost veel tijd en energie doordat het automatiseren van routines moeizaam gaat. Vaak heb ik de eerste weken geen puf voor activiteiten die niet noodzakelijk zijn om de boel draaiend te houden, zoals hobby’s en sociale contacten; dat komt pas weer wanneer de belangrijkste taken routine zijn geworden. Iedere verandering heeft impact op mijn energiehuishouding en daardoor ook op de volgorde waarin ik de geplande activiteiten uitvoer.

Voorbeeld

Sinds kort ben ik zelfstandig ondernemer en werk ik vijftien uur per week in loondienst. Ik heb nog steeds een sollicitatieplicht en moet me maandelijks verantwoorden bij vier verschillende instanties. Ik ben uren kwijt aan passende vacatures zoeken en sollicitatiebrieven schrijven. Mijn sollicitaties en bedrijfsactiviteiten moet ik nauwkeurig vastleggen in een overzicht en voorzien van bewijsstukken, voor iedere instantie in een ander format. Daarnaast moet ik inkomstenopgaves invullen en natuurlijk een boekhouding bijhouden. Aan die hele papierwinkel heb ik een baan op zich. Op de tijdstippen die ik er voorheen voor uittrok moet ik nu werken, dus moet het op een ander moment gebeuren. Het liefst wanneer ik mijn dochter niet om me heen heb, want dan sta ik in mama-modus en werkt mijn denkertje niet. Hetzelfde geldt voor huishoudelijke taken zoals boodschappen doen. Ik kan dat op papier makkelijk verplaatsen van de vrijdag naar de donderdag. Maar dat betekent ook dat ik op een eerder moment al een boodschappenlijstje moet hebben gemaakt. Want als ik nu na een dag werken de supermarkt in loop en spontaan moet bedenken wat ik de komende dagen ga koken, laat mijn denkvermogen me genadeloos in de steek. Ook als ik de avond ervoor een boodschappenlijstje wil maken en ik al moe ben van het werken die dag, komt er niet veel meer uit mijn hersenpan. En gaan trainen na een dag fysiek zwaar werk vind ik heftig, maar op mijn vrije dag kan het niet. Dat betekent dus extra hersteltijd inplannen. Het veranderen van mijn structuur houdt dus meer in dan enkel de activiteiten door elkaar husselen en op een andere plek op de planner noteren.

Conclusie

Structuur is voor mij geen wondermiddel waardoor ik fluitend door het leven ga. Het is een basis van waaruit ik verder kan gaan verkennen. Het blijft balanceren tussen de behoefte aan voorspelbaarheid en de nieuwsgierigheid naar wat er nog meer is.